Rechtbank Midden-Nederland, eerste aanleg - meervoudig arbeidsrecht

Voordat de vorderingen inhoudelijk kunnen worden behandeld moet eerst de exceptie van nietigheid worden beoordeeld.

Vakcentrum c.s. stelt dat de dagvaarding van Picnic c.s. niet voldoet aan de - op straffe van nietigheid voorgeschreven - eisen van artikel 1018c lid 1 Rv. In dat artikel is onder meer bepaald welke informatie de dagvaarding moet bevatten waarmee een collectieve vordering op grond van artikel 3:305a BW wordt ingesteld. De informatie in de dagvaarding moet de rechter namelijk in staat stellen om te beoordelen of de vordering zich leent voor een collectieve actie en of de eiser voldoet aan de eisen voor ontvankelijkheid die artikel 3:305a BW hieraan stelt.

Anders dan Vakcentrum c.s. betoogt, is er naar het oordeel van de rechtbank in dit geval geen sprake van een collectieve actie als bedoeld in artikel 3:305a BW. Hoewel Picnic c.s. in de dagvaarding en in de wijziging van eis het begrip ‘e-commerce werkgevers’ gebruikt, kan hieruit niet worden afgeleid dat eisende partijen in deze procedure opkomen voor andere belangen dan die van henzelf en van volmachtgevers. Uit de in de dagvaarding gegeven definitie van het begrip ‘e-commerce werkgever(s)’ volgt voldoende duidelijk dat hiermee alleen de leden van Vereniging ECN worden bedoeld voor wie Vereniging ECN in deze procedure optreedt. Eisende partijen voeren deze procedure dus voor zichzelf en Vereniging ECN vertegenwoordigt daarnaast een aantal van haar leden. Gelet op de bij de dagvaarding gevoegde volmachten waren dit aanvankelijk Picnic Hubs B.V., Hofweb C.V. en PieterPot B.V.. Na het faillissement van PieterPot vertegenwoordigt Vereniging ECN alleen nog Picnic Hubs en Hofweb.

De rechtbank leest de vorderingen van Picnic c.s. als volgt:

De vorderingen in de dagvaarding (en in de wijziging van eis) kunnen dus niet worden beschouwd als collectieve vorderingen. Dat neemt niet weg dat de uitkomst van deze procedure collectieve werking kan hebben, maar dat is inherent aan het feit dat een cao eenvormig moet worden uitgelegd voor alle betrokkenen.

Het beroep van Vakcentrum c.s. op nietigheid van de dagvaarding wordt verworpen. De rechtbank zal de vorderingen nu eerst inhoudelijk beoordelen. Het formele verweer van Vakcentrum c.s. betreffende de ontvankelijkheid komt daarna aan de orde.

Het staat tussen partijen vast dat deze procedure alleen ziet op de werkingssfeer van de cao LMB met een looptijd van 1 juli 2020 tot en met 1 juli 2023. Deze versie van de cao is algemeen verbindend verklaard van 13 september 2022 tot en met 1 juli 2023. Beoordeeld moet worden of Picnic Fulfilment, Flink, Gorillas, Getir, Picnic Hubs en Hofweb vallen onder de werkingssfeer van die cao. Eerdere en latere versies van de cao LMB vallen buiten het bereik van deze procedure. In het vervolg wordt daarom met “de cao LMB” bedoeld de cao LMB met een looptijd van 1 juli 2020 tot en met 1 juli 2023.

Een werkingssfeerbepaling in een cao moet worden uitgelegd aan de hand van de zogenoemde cao-norm. De cao-norm houdt in dat aan een bepaling van een cao een uitleg naar objectieve maatstaven moet worden gegeven, waarbij in beginsel de bewoordingen van die bepaling, gelezen in het licht van de gehele tekst van de cao, van doorslaggevende betekenis zijn. Daarmee komt het niet aan op de bedoelingen van de partijen die de cao tot stand hebben gebracht, voor zover deze niet uit de daarin opgenomen bepalingen kenbaar zijn, maar op de betekenis die naar objectieve maatstaven volgt uit de bewoordingen waarin de cao is gesteld. Bij deze uitleg kan onder meer acht worden geslagen op de elders in de cao gebruikte formuleringen en op de aannemelijkheid van de rechtsgevolgen waartoe de onderscheiden, op zichzelf mogelijke tekstinterpretaties zouden leiden. Ook de bewoordingen van de bij de cao behorende schriftelijke toelichting moeten bij de uitleg van de cao worden betrokken. In dit geval ontbreekt een dergelijke toelichting.

Uit de hiervoor onder de feiten geciteerde werkingssfeerbepaling volgt dat de cao LMB (voor zover hier relevant) geldt voor “werkgevers die één of meer winkels exploiteren die voldoen aan de omschrijving van artikel 2 onder a”.

Picnic c.s. stelt onder meer dat Picnic Fulfilment, Flink, Gorillas, Getir, Picnic Hubs en Hofweb niet onder de werkingssfeerbepaling van de cao LMB vallen omdat zij geen winkel exploiteren. Picnic c.s. licht dit als volgt toe aan de hand van de verschillende organisatiestructuren die in haar sector worden gehanteerd. In de eerste organisatiestructuur, die alleen door Picnic Fulfilment en Picnic Hubs wordt toegepast, bestaan de werkzaamheden uitsluitend uit e-fulfilment, dat wil zeggen inpakken en bezorgen vanuit de hubs en fulfilmentcenters. Een afzonderlijke vennootschap binnen de groep houdt zich bezig met de verkoop van de artikelen aan klanten via een app. In de tweede organisatiestructuur, die door Flink, Gorillas, Getir, en Hofweb wordt toegepast, vinden de verschillende activiteiten weliswaar in één vennootschap plaats, maar bestaat de hoofdactiviteit van de vennootschap uit e-fulfilment. Volgens Picnic c.s. bestaan de werkzaamheden van de genoemde werkgevers, afhankelijk van de organisatiestructuur, dus geheel of voor het merendeel uit e-fulfilment. Die werkzaamheden worden verricht vanuit hubs en/of fulfilmentcenters en dat zijn geen winkels, aldus steeds Picnic c.s..

Volgens Vakcentrum c.s. vallen Picnic Fulfilment, Flink, Gorillas, Getir, Picnic Hubs en Hofweb wel onder de werkingssfeer van de cao LMB omdat hun activiteiten samenhangen met de exploitatie van een (virtuele) winkel.

De rechtbank stelt vast dat een winkel in de cao LMB wordt omschreven als “iedere fysieke en virtuele inrichting waar overwegend een verscheidenheid aan verbruiksartikelen (..) wordt verkocht.” Het begrip werkgever wordt in de cao LMB gedefinieerd als: “iedere natuurlijke of rechtspersoon, die één of meer winkels in de zin van deze overeenkomst exploiteert, dan wel een (rechts)persoon die deel uitmaakt van de groep waartoe de partij die één of meer winkels in de zin van deze overeenkomst exploiteert behoort en die weliswaar niet zelf één of meer winkels exploiteert, maar wier activiteiten samenhangen met de exploitatie van de winkel(s), en werknemers in de zin van deze overeenkomst in dienst heeft (…).

Uit de tekst van de werkingssfeerbepaling, gelezen in samenhang met de in 5.12 geciteerde definities uit de cao, volgt dat de cao LMB niet alleen geldt voor werkgevers die zelf een (virtuele) winkel exploiteren, maar óók voor werkgevers die deel uitmaken van een groep en van wie de activiteiten samenhangen met de exploitatie van een winkel door een andere rechtspersoon in de groep. De stelling van Picnic c.s. dat het aangepaste werkgeversbegrip niet heeft geleid tot een verruiming van de werkingssfeer omdat het exploiteren van een (virtuele) winkel in de werkingssfeerbepaling nog steeds uitdrukkelijk wordt genoemd, gaat niet op. Bij de uitleg van die bepaling moeten immers ook de elders in de cao gebruikte formuleringen worden betrokken. Uit de in de cao LMB opgenomen definitie van werkgever volgt duidelijk dat de virtuele inrichting naast de fysieke inrichting is geplaatst en dat het zelf exploiteren van een winkel geen voorwaarde is om onder de werkingssfeer van de cao LMB te vallen.

Tussen partijen is niet in geschil dat de verkoop van levensmiddelen via een app valt onder het exploiteren van een winkel. Vast staat verder dat een groepsvennootschap van Picnic Fulfilment en Picnic Hubs een winkel exploiteert in de zin van de cao LMB en dat de verkoopactiviteiten bij Flink, Gorillas, Getir en Hofweb plaatsvinden vanuit de eigen onderneming. De rechtbank is van oordeel dat de inpak- en bezorgwerkzaamheden die door deze werkgevers worden verricht samenhangen met de exploitatie van de virtuele winkel door de onderneming of de groepsvennootschap. De virtuele winkel in levensmiddelen is de kernactiviteit. Dat de klant de levensmiddelen online kan bestellen en thuisbezorgd krijgt, maakt niet dat er sprake is van een geheel ander product. Het gaat nog steeds om de verkoop van levensmiddelen en de thuisbezorging draagt slechts bij aan de totstandkoming van de koopovereenkomst. Het inpakken en bezorgen van de levensmiddelen staat geheel ten dienste van de verkoop en de verstrekking van levensmiddelen aan klanten en is daarom ondersteunend aan die kernactiviteit. De in de hubs en fulfilmentcenters verrichte activiteiten vallen daarmee onder de exploitatie van een winkel en de aldaar werkzame medewerkers werken in een onderdeel van de winkel. Het maakt daarbij niet uit welke organisatiestructuur de werkgevers hanteren en of de hubs en fulfilmentcenters voor klanten toegankelijk zijn.

Anders dan Picnic.c.s. heeft bepleit vormt het inpakken en bezorgen van de levensmiddelen geen zelfstandige economische activiteit. Die diensten worden namelijk niet los van de verkoop van levensmiddelen aangeboden aan derden. De in dit verband door Picnic c.s. op de zitting gemaakte vergelijking met PostNL en Ingram Micro gaat dan ook niet op.

Het beroep van Picnic c.s. op de samenloopbepaling van artikel 2a van de cao LMB treft evenmin doel. Die bepaling is slechts van toepassing indien een werkgever meerdere ondernemingsactiviteiten heeft. In dat geval is de hoofdactiviteit in loonbedrag en aantal arbeidsdagen bepalend. Die situatie doet zich hier echter niet voor, omdat er slechts sprake is van één ondernemingsactiviteit, namelijk de exploitatie van een (virtuele) winkel. Zoals hiervoor al is overwogen moeten de in de hubs en fulfilmentcenters verrichte activiteiten vanwege hun ondersteunende karakter aan de kernactiviteit worden toegerekend.

Picnic c.s. heeft verschillende argumenten aangedragen op grond waarvan de hiervoor gegeven uitleg aan de werkingssfeerbepaling en de toepassing van de cao volgens haar leidt tot onaannemelijke rechtsgevolgen. De rechtbank zal die argumenten hierna bespreken.

Picnic c.s. heeft verder aangevoerd dat Picnic Fulfilment, Flink, Gorillas, Getir, Picnic Hubs en Hofweb geen werknemers in dienst hebben met een functie die voorkomt in de cao LMB en het daarvan onderdeel uitmakende Handboek functiewaardering LMB. Dat maakt het volgens haar onaannemelijk dat de cao LMB zo moet worden uitgelegd dat deze werkgevers onder de cao vallen. De rechtbank verwerpt ook deze stelling. De opsomming van functies in het functiehandboek heeft namelijk een niet-limitatief karakter, waarin ligt besloten dat ook andere niet beschreven functies onder de cao kunnen vallen. Daar komt bij dat de cao LMB van toepassing is op alle werknemers van ondernemingen die vallen onder de werkingssfeer van de cao, dus ook op werknemers van functies die niet expliciet zijn genoemd in het functiehandboek.

Nu er geen objectieve aanwijzingen zijn voor een andere uitleg, komt de rechtbank tot het oordeel dat de activiteiten van Picnic Fulfilment, Flink, Gorillas, Getir, Picnic Hubs en Hofweb vallen onder de werkingssfeer van de cao LMB. Zij zijn gehouden die cao LMB in de periode van 13 september 2022 tot en met 1 juli 2023 toe te passen op hun werknemers, voor zover die niet vallen onder in de cao genoemde uitzonderingen van artikel 1 van de cao. Daarbij geldt dat tussen partijen vaststaat dat de uitzondering die ziet op werknemers werkzaam in distributiecentra zich hier niet voordoet.

De primaire vordering van Picnic c.s. wordt afgewezen.

Picnic c.s. heeft zich subsidiair op het standpunt gesteld dat een aantal specifieke bepalingen uit de cao LMB niet geldt voor Picnic Fulfilment, Flink, Gorillas, Getir, Picnic Hubs en Hofweb. Het gaat om de artikelen 7, 8 en 4.5 van de cao. Picnic c.s. vordert verklaringen voor recht dat de werknemers van voornoemde werkgevers geen recht hebben op de in de artikelen 7 en 8 van de cao LMB genoemde toeslagen, en dat de werkgevers niet gehouden zijn om artikel 4 lid 5 van de cao LMB toe te passen.

Artikel 7 van de cao LMB ziet op toeslagen voor werknemers werkzaam in winkels. Hiervoor is al geoordeeld dat de in de hubs en fulfilmentcenters verrichte activiteiten vallen onder de exploitatie van een winkel en dat de aldaar werkzame medewerkers werken in een onderdeel van de winkel. De stelling van Picnic c.s. dat de werknemers geen recht hebben op de toeslag omdat zij niet in een winkel werken, gaat dus niet op.

Artikel 8 van de cao LMB heeft betrekking op werknemers in distributiecentra. Partijen zijn het erover eens dat de werknemers van Picnic Fulfilment, Flink, Gorillas, Getir, Picnic Hubs en Hofweb hier niet onder vallen. Nu er op dit punt geen sprake is van een geschil, heeft Picnic c.s. geen belang bij de door haar gevorderde verklaring voor recht. Hierbij wordt opgemerkt dat geen beroep kan worden gedaan op enige bindende kracht van dit oordeel in procedures van of tegen individuele werknemers.

Artikel 4.5 van de cao LMB bepaalt dat de werknemer in een winkel niet kan worden verplicht om meer dan twee avonden per week te werken. Deze bepaling kan volgens Picnic c.s. niet worden toegepast, omdat dit ertoe zou leiden dat het aantal uren van een groot deel van het personeel drastisch terug zou moeten worden gebracht en fulltime-personeel zou moeten worden vervangen door een veel groter aandeel werknemers met beperkte uren. Die stelling gaat niet op. In artikel 4.5. van de cao LMB is namelijk ook bepaald dat de werkgever en de werknemer op individuele basis in overleg afwijkende afspraken kunnen maken. Hoeveel avonden een werknemer werkzaam kan zijn, moet dus geregeld worden in de verhouding tussen werkgever en werknemer.

Uit het voorgaande volgt dat de door Picnic c.s. aangevoerde gronden niet kunnen leiden tot toewijzing van de subsidiair gevorderde verklaringen voor recht. De rechtbank wijst die vorderingen af.

De vorderingen in conventie worden alle afgewezen. De rechtbank stelt om die reden vast dat Vakcentrum c.s. geen belang heeft bij een beslissing op de formele verweren die in het voorgaande nog niet zijn behandeld. De rechtbank zal die dan ook onbesproken laten.

Vakcentrum c.s. verwacht dat Picnic c.s. de cao LMB jegens haar werknemers niet zal nakomen en vordert daarom in reconventie een veroordeling tot naleving van de cao LMB met terugwerkende kracht, op straffe van de verbeurte van een dwangsom, toe te wijzen per werkgever.

De rechtbank heeft in conventie geoordeeld dat de activiteiten van Picnic Fulfilment, Flink, Gorillas, Getir, Picnic Hubs en Hofweb vallen onder de werkingssfeer van de cao LMB. De vordering tot naleving van die cao door deze werkgevers is dan ook toewijsbaar over de periode waarin de bepalingen van de cao algemeen verbindend zijn verklaard, dat wil zeggen van 13 september 2022 tot en met 1 juli 2023.

Picnic c.s. wordt, als de grotendeels in het ongelijk gestelde partij, veroordeeld in de kosten van deze procedure in reconventie. Gelet op de samenhang met de procedure in conventie, worden deze kosten aan de zijde van Vakcentrum c.s. begroot op nihil.