Rechtbank Noord-Nederland, eerste aanleg - enkelvoudig verbintenissenrecht

De kantonrechter gaat bij de beoordeling van het geschil uit van de volgende feiten die tussen partijen vaststaan omdat ze enerzijds zijn gesteld en anderzijds niet of niet voldoende zijn betwist.

Ten gevolge van een gemeentelijke herindeling is de Gemeente Haren met ingang van 1 januari 2019 opgegaan in de Gemeente Groningen.

Voorafgaand aan de gemeentelijke herindeling is binnen de Gemeente Groningen gewerkt met het project “Gelijk Speelveld”. Na de herindeling heeft de gemeenteraad op 13 maart 2019 het Raadsvoorstel Onroerende-zaakbelastingen 2019 en op 31 maart 2021 het Raadsvoorstel Harmonisatie sporttarieven aangenomen. Met dit geheel aan beleid wenste de Gemeente Groningen binnen de gemeentegrenzen te komen tot het hanteren van gelijke tarieven en gelijke voorwaarden waaronder (buiten)sportverenigingen gebruik kunnen maken van sportaccommodaties. Ten aanzien van de tarieven bevat het beleid een “ingroeiregeling” op grond waarvan tariefstijgingen gedurende een periode van zes jaar worden opgebouwd teneinde buitensportverenigingen de gelegenheid te geven om maatregelen te nemen voor hun begroting.

In 2022 hebben gesprekken plaatsgevonden tussen Gemeente Groningen en Hockeyclub Groningen over het, na ommekomst van de in de huurovereenkomst bepaalde tijd, aangaan van een nieuwe huurovereenkomst op basis van het (geharmoniseerde) beleid dat geldt in de Gemeente Groningen. Partijen zijn niet tot overeenstemming gekomen.

Bij aangetekende brief van 21 juli 2022 heeft Gemeente Groningen de huurovereenkomst opgezegd per 31 juli 2023 onder gelijktijdige aanbieding van een nieuwe huurovereenkomst voor dezelfde vier hockeyvelden met kleedruimten, tegen voorwaarden die afwijken van de bestaande huurovereenkomst.

Bij brief van 16 september 2022 heeft Hockeyclub Groningen aangegeven zich niet in de opzegging te kunnen vinden en een beroep gedaan op nietigheid van de opzegging.

Gemeente Groningen vordert bij vonnis, uitvoerbaar bij voorraad, met veroordeling van Hockeyclub Groningen in de proceskosten, de nakosten en de wettelijke rente over deze kosten,

Hockeyclub Groningen voert verweer.

Op de stellingen van partijen wordt, voor zover van belang, nader ingegaan bij de beoordeling.

Gemeente Groningen voert verweer.

Op de stellingen van partijen wordt, voor zover van belang, nader ingegaan bij de beoordeling.

De kantonrechter dient als eerste de vraag te beantwoorden of Gemeente Groningen de huurovereenkomst rechtmatig heeft opgezegd. Ten aanzien van de opzegging komt het geschil tussen partijen in feite neer op de vraag hoe artikel 2 van de huurovereenkomst, in het bijzonder artikel 2.5, dient te worden uitgelegd.

Volgens Gemeente Groningen bevat artikel 2 van de huurovereenkomst enkel afspraken over de duur en wijze van opzegging van de huurovereenkomst, maar zijn partijen daarbij geen opzeggingsgronden of beperkingen van de opzeggingsbevoegdheid overeengekomen. Artikel 2.5 van de huurovereenkomst bevat volgens Gemeente Groningen enkel een regeling ter zake de gevolgen van een huuropzegging, die inhoudt dat de verhuurder verplicht is vervangende sportvelden ter beschikking te stellen en een vergoeding te voldoen om een nieuw clubgebouw op te richten. Gemeente Groningen stelt aan de in artikel 2.5 gestelde voorwaarden te hebben voldaan doordat zij een nieuwe huurovereenkomst voor dezelfde sportvelden heeft aangeboden, en tegen vergelijkbare voorwaarden omdat de voorwaarden voor alle buitensportverenigingen in de gemeente gelden. Tot slot stelt Gemeente Groningen dat een redelijke uitleg van artikel 2 van de huurovereenkomst met zich brengt dat zij de huurovereenkomst kan opzeggen als er zich andere feiten en omstandigheden zouden voordoen die instandhouding van de overeenkomst onwenselijk of onmogelijk maken, ook indien de opzegging niet direct tot doel heeft Hockeyclub Groningen geheel van het complex te laten vertrekken.

Hockeyclub Groningen voert aan dat artikel 2.5 van de huurovereenkomst een beperking van de opzeggingsbevoegdheid bevat, namelijk dat de Gemeente Groningen alleen maar bevoegd is tot opzegging in het geval van een (gedwongen) verhuizing van Hockeyclub Groningen en niet om een nieuwe huurovereenkomst voor dezelfde sportvelden en kleedkamers aan te bieden. Dit blijkt volgens Hockeyclub Groningen uit de formulering van artikel 2.5 van de huurovereenkomst, en uit de bedoelingen van partijen ten tijde van het opstellen van de huurovereenkomst. Dit laatste onderbouwt Hockeyclub Groningen door overlegging van een drietal schriftelijke verklaringen van betrokkenen ten tijde van het tot stand komen van de huurovereenkomst, te weten twee voormalig bestuursleden van Hockeyclub Groningen en een voormalig projectleider van de voormalige Gemeente Haren (producties 2, 3 en 4 bij de conclusie van antwoord). Hockeyclub Groningen stelt verder dat, zelfs indien aangenomen wordt dat Gemeente Groningen een nieuwe huurovereenkomst voor dezelfde sportvelden en kleedkamers mocht aanbieden, niet voldaan wordt aan de voorwaarde dat een huurovereenkomst tegen, met de huidige huurovereenkomst, vergelijkbare voorwaarden moet worden aangeboden. De voorwaarden in de nieuwe huurovereenkomst wijken volgens Hockeyclub Groningen sterk af van de oorspronkelijke huurovereenkomst nu de tarieven veel hoger zijn, het exclusieve gebruiksrecht van de sportvelden komt te vervallen en Hockeyclub Groningen de velden niet meer te eigen bate zou mogen onderverhuren aan derden.

De kantonrechter overweegt dat de vraag hoe partijen in de overeenkomst hun rechtspositie hebben geregeld volgens vaste rechtspraak (Voetnoot 1) niet kan worden beantwoord op grond van alleen maar een taalkundige uitleg van de bepalingen van het contract. Het komt aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer aan deze bepalingen mochten toekennen en op wat daaromtrent redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Deze regel betekent niet dat de bewoordingen van de overeenkomst zonder betekenis zijn, onder omstandigheden kan daaraan ook een beslissende betekenis toekomen (Voetnoot 2).

Uit het voorgaande volgt dat, aangezien Gemeente Groningen niet heeft opgezegd in verband met een verhuizing van Hockeyclub Groningen, de opzegging door Gemeente Groningen niet in overeenstemming met artikel 2.5 van de huurovereenkomst is geweest en, nu de huurovereenkomst niet in een andere opzeggingsbevoegdheid voorziet dan in geval van verhuizing, niet rechtmatig is geweest.

Gemeente Groningen heeft nog aangevoerd dat het beroep van Hockeyclub Groningen op artikel 2.5 van de huurovereenkomst naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is omdat het voortduren van de bestaande huurvoorwaarden strijdig is met haar besluit tot harmonisatie naar aanleiding van de gemeentelijke herindeling en met haar sportbeleid, maar daar gaat de kantonrechter niet in mee. Voor toepassing van de beperkende werking van redelijkheid en billijkheid op grond van artikel 6:248 lid 2 BW dient immers terughoudendheid te worden betracht, en Gemeente Groningen heeft niet onderbouwd waarom het enkele feit dat het beroep van Hockeyclub Groningen op artikel 2.5 van de huurovereenkomst er toe leidt dat zij het (door haar zelf vastgestelde) beleid niet kan uitvoeren naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is.

De primaire vorderingen moeten dan ook worden afgewezen.

Aan de subsidiaire en meer subsidiaire vorderingen legt Gemeente Groningen ten grondslag dat sprake is van onvoorziene omstandigheden als bedoeld in artikel 6:258 BW. Deze onvoorziene omstandigheden bestaan volgens Gemeente Groningen uit de gemeentelijke herindeling en de raadsbesluiten tot harmonisatie van het beleid op buitensport-accommodaties. Gemeente Groningen stelt dat zij als overheidsorgaan een bijzondere positie inneemt waarbij zij met inachtneming van beginselen van behoorlijk bestuur het algemeen belang moet behartigen en daarbij de mogelijkheid heeft haar beleid te wijzigen. Voortdurende gebondenheid aan de huurvoorwaarden belemmert Gemeente Groningen in haar publieke taak om alle buitensportverenigingen gelijk te behandelen.

Volgens Hockeyclub Groningen wordt niet aan de in artikel 6:258 BW gestelde eisen voldaan omdat de omstandigheden waarop Gemeente Groningen zich beroept voor haar eigen rekening komen, nu de beleidswijziging afkomstig is van het College van Burgemeester en Wethouders en van de Gemeenteraad, die het besluit daartoe hebben genomen. Verder voert Hockeyclub Groningen aan dat de beleidswijziging niet noopt tot het wijzigen van de overeenkomst omdat de huurovereenkomst al voorziet in de mogelijkheid de tarieven te verhogen door indexatie en omdat harmonisatie ook kan worden bereikt door de tarieven voor de andere verenigingen te verlagen. Tot slot voert Hockeyclub Groningen aan dat de door Gemeente Groningen voorgestelde wijziging grote impact heeft op haar financiering, die ingericht is op de huidige voorwaarden.

Bij de beoordeling van het beroep op onvoorziene omstandigheden stelt de kantonrechter het volgende voorop. Voor de toepassing van artikel 6:258 lid 1 BW dient (cumulatief) aan twee vereisten te worden voldaan: er dient sprake te zijn van (1) onvoorziene omstandigheden, die (2) van dien aard zijn dat de wederpartij naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet mag verwachten. Blijkens de parlementaire geschiedenis zal aan laatstgenoemde vereiste “niet spoedig voldaan zijn; redelijkheid en billijkheid verlangen immers in de eerste plaats trouw aan het gegeven woord en laten afwijking daarvan slechts bij hoge uitzondering toe”  (Voetnoot 3). De rechter dient daarom terughoudendheid te betrachten ten aanzien van de aanvaarding van een beroep op onvoorziene omstandigheden (Voetnoot 4). Bij overeenkomsten met de overheid heeft te gelden dat het in het licht van nieuwe, niet in de overeenkomst verdisconteerde inzichten die tot een beleidswijziging nopen, een beroep op onvoorziene omstandigheden gerechtvaardigd kan zijn. Daarbij zal onder meer moeten worden gelet op de aard van de overeenkomst, de aard van de overheidstaak op de uitoefening waarvan het overheidslichaam zich beroept, en, wanneer het om een beleidswijziging gaat, op de aard en het gewicht van de maatschappelijke belangen die met die beleidswijziging zijn gediend (Voetnoot 5). Artikel 6:258 lid 2 BW bevat vervolgens een verdere beperking van het toepassingsgebied van artikel 6:258 lid 1 BW door te bepalen dat een wijziging of ontbinding niet wordt uitgesproken, voor zover de omstandigheden krachtens de aard van de overeenkomst of de in het verkeer geldende opvattingen voor rekening komen van degene die zich erop beroept.

De kantonrechter oordeelt als volgt. De gemeentelijke herindeling en de (daarmee samenhangende) besluiten tot harmonisatie van het beleid op buitensportaccommodaties leveren op zichzelf wel onvoorziene omstandigheden op in die zin dat deze bij het sluiten van de overeenkomst niet in de huurovereenkomst zijn verdisconteerd. De omstandigheden zijn naar het oordeel van de kantonrechter echter niet van dien aard dat Hockeyclub Groningen naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid ongewijzigde instandhouding van de huurovereenkomst niet mag verwachten, en komen bovendien naar de in het verkeer geldende opvattingen voor rekening van Gemeente Groningen. Daartoe acht de kantonrechter redengevend dat, hoewel de gemeentelijke herindeling als een van buiten komende omstandigheid kan worden beschouwd die tot harmonisatiebeleid aanleiding zal geven, Gemeente Groningen de wijze waarop zij vervolgens het beleid binnen de samengevoegde gemeenten harmoniseert volledig zelf in de hand heeft. Gemeente Groningen had bij het nemen van de besluiten tot harmonisatie rekening kunnen houden met de overeenkomsten waaraan zij op dat moment reeds gebonden was, waaronder de huurovereenkomst met Hockeyclub Groningen. Dat door de wijze waarop Gemeente Groningen heeft besloten te harmoniseren vervolgens de situatie is ontstaan waarbij de lopende huurovereenkomst met Hockeyclub Groningen niet meer in overeenstemming is met het beleid, is een omstandigheid die voor rekening van Gemeente Groningen dient te komen. Dit klemt te meer nu de punten waarop Gemeente Groningen haar beleid heeft gewijzigd (zoals is gesteld en niet gemotiveerd betwist) grote financiële consequenties hebben voor Hockeyclub Groningen.

Gemeente Groningen zal, als de in het ongelijk te stellen partij, in de proceskosten en in de nakosten worden veroordeeld. De gevorderde wettelijke rente over de proceskosten en de nakosten zullen worden toegewezen vanaf veertien dagen na de datum van dit vonnis.

De vorderingen in reconventie zijn ingesteld onder de voorwaarde dat in conventie de subsidiaire of meer subsidiaire vordering wordt toegewezen. Nu de vorderingen in conventie worden afgewezen wordt niet voldaan aan de voorwaarde, en komt de kantonrechter niet toe aan een beoordeling van de vorderingen in reconventie.

wijst de vorderingen af,

veroordeelt Gemeente Groningen in de kosten van het geding, aan de zijde van Hockeyclub Groningen tot aan deze uitspraak vastgesteld op € 398,00 voor salaris van de gemachtigde, te vermeerderen met de wettelijke rente over de proceskosten vanaf veertien dagen na de datum van dit vonnis tot de dag der algehele voldoening,

veroordeelt Gemeente Groningen in de nakosten, die worden begroot op een bedrag van € 99,50, te vermeerderen met de wettelijke rente over de nakosten vanaf veertien dagen na de datum van dit vonnis tot de dag der algehele voldoening,

verklaart dit vonnis voor wat betreft de proceskosten en de nakosten uitvoerbaar bij voorraad.