Parket bij de Hoge Raad, personen- en familierecht

Het middel bevat twee onderdelen en richt zich tegen de overwegingen 2.7 tot en met 2.10. Het middel voldoet op sommige onderdelen niet aan de eisen van art. 426a lid 2 Rv, voornamelijk omdat de vereiste bepaaldheid en precisie waaraan cassatieklachten moeten voldoen, ontbreken. Ik zal desalniettemin proberen de klachten te duiden.

Onderdeel I is gericht tegen rov. 2.9 en 2.10 en klaagt – zo begrijp ik - dat het oordeel van de rechtbank dat voldaan is aan de vereisten die aan een medische verklaring kunnen worden gesteld, onbegrijpelijk is. Volgens het onderdeel wist betrokkene niet dat de psychiater op bezoek zou komen. Ook is betrokkene niet persoonlijk onderzocht door de psychiater en heeft de psychiater gebruik gemaakt van gegevens waarvan niet blijkt dat die de actuele situatie betreffen. De rechtbank zou onjuiste informatie weergeven over de behandeling in hoger beroep van een beschikking tot instelling mentorschap.

Voor zover het middel klaagt dat de rechtbank niet van de medische verklaring mocht uitgaan, nu betrokkene niet persoonlijk is onderzocht, geldt het volgende. De psychiater heeft in de medische verklaring (Voetnoot 2) verantwoord waarom hij de betrokkene niet of slechts in beperkte mate heeft kunnen onderzoeken en op welke gronden hij, mede aan de hand van verkregen informatie van derden, niettemin tot de conclusie komt dat ten aanzien van de betrokkene is voldaan aan de wettelijke vereisten voor gedwongen zorg. Een en ander strookt met de rechtspraak van het EHRM, waarin is overwogen dat de precieze vorm en procedure kunnen afhangen van de omstandigheden, en dat in voorkomend geval mag worden volstaan met een onderzoek aan de hand van het dossier ten aanzien van de betrokkene, bijvoorbeeld indien deze weigert mee te werken aan een medisch onderzoek. (Voetnoot 3)

In die gevallen waarin een onderzoek in fysieke aanwezigheid van de betrokkene niet mogelijk is zal, met het oog op de beoogde maatregel, steeds op de best mogelijke manier moeten worden getracht inzicht te verkrijgen in de actuele gezondheidstoestand van de betrokkene en de noodzaak tot het treffen van de beoogde maatregel. (Voetnoot 4) Een psychiatrisch onderzoek kan in dat geval (mede) bestaan uit informatie verkregen uit het medisch dossier, van de huisarts of behandelaar(s), de betrokken hulpverleners of anderen (heteroanamnese), waarbij ook gelet kan worden op psychiatrische voorgeschiedenis, politiemutaties (Voetnoot 5), eventueel middelengebruik en sociale aspecten (familie, werk, financiële situatie) en andere mogelijk op de geestestoestand van invloed zijnde factoren. (Voetnoot 6)

De psychiater heeft tweemaal gepoogd betrokkene persoonlijk te onderzoeken. Het laatste bezoek is aan betrokkene vooraf schriftelijk aangekondigd. (Voetnoot 7) Hoewel betrokkene stelt die brief niet te hebben ontvangen en in die periode wisselend bij vrienden te zijn gebleven, blijkt uit de feiten en omstandigheden niet dat betrokkene bereid was mee te werken aan het onderzoek. Uit de medische verklaring blijkt dat betrokkene de deur niet open heeft gedaan waardoor de psychiater daarna gekozen heeft voor het alternatief dat zo veel mogelijk recht doet aan de belangen van de betrokkene, namelijk het gesprek aangaan met derden uit zijn omgeving, onder wie buren, zijn zus, de bewindvoerder en de ambulant psychiater over zijn toestand. De buren, die blijkens de medische verklaring d.d. 23 december 2022 rubriek 4a op woensdag 21 en donderdag 22 december 2022 zijn gehoord, (Voetnoot 8) hebben actuele gegevens kunnen verstrekken over het gedrag van betrokkene, zoals de overlast door het recent vernielen van een elektronische installatie in het trappenhuis, spullen van de trap naar beneden gooien, urineren in de centrale hal, nachtelijk geschreeuw, etc. Dat niet is opgenomen wanneer de overige derden in de medische verklaring, de zus, de bewindvoerder en de ambulant psychiater zijn gehoord, doet niets af aan de inhoud van die verklaringen. Betrokkene weigert contact met de buitenwereld, hetgeen ook een symptoom is van een paranoïde psychotische belevenis, (Voetnoot 9) en de onafhankelijke psychiater is op basis van de verklaringen van personen in zijn omgeving en op basis van zijn uitgebreide voorgeschiedenis met middelengebruik (Voetnoot 10) tot het oordeel gekomen dat betrokkene lijdt aan een psychische stoornis waaruit gedrag voortvloeit dat een ernstig nadeel veroorzaakt dat niet zonder verlening van verplichte zorg kan worden afgewend.

In het licht van de inhoud van de medische verklaring, de wijze waarop dat onderzoek heeft plaatsgevonden en de toelichting van de psychiater ter zitting van 1 november 2023, is het mijns inziens niet onbegrijpelijk dat de rechtbank de medische verklaring heeft gevolgd, althans op basis van de overgelegde stukken en het behandelde ter zitting (zie rov. 2.9), tot haar oordeel is gekomen. De rechter is in het algemeen niet tot nadere motivering gehouden dan dat het oordeel van de deskundige hem overtuigend voorkomt indien er geen specifieke bezwaren van de betrokkene zijn die een voldoende gemotiveerde betwisting inhouden van de zienswijze van de (medische) deskundige. (Voetnoot 11) De rechter in een Wvggz-procedure kan en zal vaak in belangrijke mate moeten afgaan op het oordeel van de medische deskundigen, onder wie de onafhankelijke psychiater. Het middel miskent dat de rechtbank ten tijde van het nemen van de beslissing geen concrete reden had om de betrouwbaarheid van (het onderzoek in) de medische verklaring in twijfel te trekken. Met betrekking tot de actualiteit van de gegevens geldt dat de psychiater in de medische verklaring heeft vermeld dat de informatie van de buren over het gedrag van betrokkene actueel was, hetgeen door de psychiater ter zitting van 1 november 2023 is bevestigd. Voor het overige geldt dat het aan de rechtbank, als rechter die over de feiten oordeelt, is om te beoordelen in hoeverre verklaringen en overgelegde stukken overtuigend (en in die zin betrouwbaar) zijn en kunnen dienen als basis voor de motivering van het oordeel. Het onderdeel faalt dan ook.

Onderdeel II richt zich tegen de rov. 2.11 tot en met 2.19 en voornamelijk tegen rov. 2.12. Geklaagd wordt - zo begrijp ik - dat de rechtbank niet kon oordelen dat het middelengebruik van betrokkene dusdanig is dat het denken, voelen, willen en doelgericht handelen zo ingrijpend worden beïnvloed dat betrokkene het veroorzaakte nadeel niet kan worden toegerekend, omdat de stoornis zijn nadeelvolle daden overwegend beheerst. Nergens blijkt dat betrokkene verslaafd is ten tijde van de eerdere beslissing op 23 januari 2023. Daarnaast klaagt het onderdeel dat de overwegingen niet gebaseerd zijn op de aanwezige stukken en is het oordeel van de rechtbank onbegrijpelijk.

De rechtbank heeft in rov. 2.12. op basis van de medische verklaring vastgesteld dat betrokkene lijdt aan een psychische stoornis, in de vorm van een psychotisch toestandsbeeld in het kader van middelengebruik (amfetamine in de vorm van crystal meth). In de medische verklaring is de psychiater in rubriek 4e tot de diagnose ‘psychotische stoornis door amfetamine’ gekomen. Uit de hetero anmnese van de ambulant psychiater blijkt dat betrokkene crystal meth gebruikt. Ook uit het zorgplan (rubriek 3a) blijkt dat betrokkene in 2021 in zorg is geweest bij [A] , [B] , [C] en [D] voor gebruik van crystal meth en is het [E] in 2022 tot het oordeel gekomen dat nog sprake was van een floride psychotisch beeld. Vervolgens is nader gemotiveerd waarom die stoornis van zodanige ernst is dat het denken, voelen, willen, oordelen en doelgericht handelen daardoor zo ingrijpend wordt beïnvloed dat betrokkene het veroorzaakte nadeel niet kan worden toegerekend, omdat de stoornis zijn nadeelvolle daden overwegend beheerst, door te wijzen op onder meer overlast in de thuissituatie, het zichzelf isoleren door niet open te doen voor familie en hulpverleners, weigeren van hulpverlening in het verleden door aanhoudend middelengebruik en toenemende achterdocht, financiële problemen, dreigende dakloosheid, etc. (Voetnoot 12) In rov. 2.13 heeft de rechtbank overwogen dat de stoornis leidt tot ernstig nadeel, gelegen in ernstige verwaarlozing, ernstige psychische schade, maatschappelijke teloorgang en de situatie dat de algemene veiligheid van personen of goederen in gevaar is. Dit oordeel is niet onbegrijpelijk.

Het onderdeel miskent dat ernstig nadeel in de zin van de Wvggz op grond van art. 1:1 lid 2 Wvggz niet alleen ziet op het bestaan daarvan, maar ook omvat “het aanzienlijk risico op” ernstig nadeel. In het licht van het dossier (Voetnoot 13) en de voorgeschiedenis van betrokkene met betrekking tot zijn middelengebruik is het oordeel van de rechtbank dat sprake is van (een aanzienlijk risico op) ernstig nadeel door gedrag als gevolg van een psychische stoornis niet onbegrijpelijk of ontoereikend gemotiveerd. Voor het overige is ook dit oordeel feitelijk van aard, zodat het in cassatie niet op juistheid kan worden getoetst.

Nu de onderdelen falen, dient het cassatieberoep te worden verworpen.